Recensie Alice Munro – Familiestukken
door Marjet Maks
Verhalen van Alice Munro recenseren voelt als het afnemen van een interview met de koningin. Munro is de ongekroonde koningin van het korte verhaal en kreeg in 2013 voor haar hele oeuvre de Nobelprijs voor literatuur. Ik las haar al voor die tijd, dankzij een Canadese vriendin die, kort voor haar dood, al haar boeken naar me toestuurde. Daarom lees ik Munro niet geheel onbevangen. Leesgoeroe Marja Pruis en haar dochter Greta Le Blansch selecteerden elf verhalen voor deze Nederlandse vertaling van Familiestukken, een uitgave van de Geus. De inleidende emailuitwisseling tussen moeder en dochter geeft een frisse kijk op de verhalen en is boeiend om te lezen. Vooraf en na afloop nogmaals.
Munro’s verhalen gaan over vrouwen, echtgenotes, moeders, dochters. Intelligente meisjes met een jeugd op het Canadese platteland en afkomstig uit arme, eenvoudige milieus. Ze verlangen naar een ander leven dat vaak net buiten hun bereik ligt en lijken daardoor nooit helemaal honderd procent aangesloten te zijn op hun omgeving. Munro’s toegankelijke schrijfstijl heeft de kracht om je in de eerste alinea naar binnen te zuigen en je na de laatste zin achter te laten met genoeg stof, de twist en thematiek om op na te kauwen.
Haar vrouwen zijn sterk, zoals in Verliefd, verloofd, getrouwd, gescheiden bijvoorbeeld, waarin Johanna door een flauwe grap van twee tienermeisjes in de armen wordt geduwd van een aan lager wal geraakte nietsnut. Of ze maken de verkeerde keuzes, maar dragen hun lot in lijdzaamheid, zoals in het eerste verhaal De kinderen blijven, waarin Pauline haar man en kinderen verlaat om haar passie voor toneel te kunnen uitleven, maar de vraag is of ze er gelukkiger van wordt.
De droom van mijn moeder is een verhaal over een moeder-dochterrelatie vertelt vanuit het perspectief van de inmiddels volwassen dochter. Als baby werd ze afgewezen door haar moeder Jill, die koos voor haar vioolspel. Een schijnbaar zwakzinnige tante neemt de moederrol op het overdrevene af over, waardoor een contrast ontstaat dat je achterlaat met een navrant gevoel.
Familiestukken is met het recht het titelverhaal van deze bundel. Als meisje kijkt het ik-personage erg op tegen haar tante die op de radio een lieve-Lita-achtige rubriek heeft. De sfeer en intentie tijdens de familiebijeenkomsten beschrijft Munro treffend met enkele zinnen, zo dat je het gevoel hebt erbij te zijn. Als het meisje volwassen is en schijfster wordt, gebruikt ze een stukje levensgeschiedenis van haar tante. Dit drijft de familie uit elkaar en draait de rollen om.
In Post-and-Beam wordt Lorna bevangen door heimwee naar haar ouderlijk huis en jeugd als een nicht haar bezoekt. En bij een verhaal als Passie vraag je je af, waarom Grace ervoor kiest om mee te gaan met de oudere broer van haar verloofde. Een keuze die haar hele verdere leven zal bepalen.
Dimensies is het hartverscheurende verhaal van een vrouw die haar man, een afschuwelijke psychopaat, blijft opzoeken in de gevangenis. Een keuze die haar diep ongelukkig maakt, tot ze hem vergeeft en zijn kant van de geschiedenis kan zien.
Ook in Japan bereiken maakt een jonge dichteres, getrouwd en met een kind, een keuze op basis van verlangen naar echte liefde, onbereikbare liefde. Ze schrijft een man die ze slechts een keer ontmoet heeft een gedicht in de hoop dat ze hem weer zal ontmoeten.
Amundsen is een wonderlijk verhaal waarin het niet op elkaar aangesloten zijn het hoofdthema is. Een jonge onderwijzeres in een sanatorium zal in het huwelijksbootje stappen met de dokter. Tot hij van gedachten verandert en zij blijft zitten met een onbeantwoorde liefde.
Trein is eigenlijk het enige verhaal dat over een man gaat die vlucht is voor zijn eigen leven. Veel van Munro’s verhalen hebben autobiografische elementen. Lief Leven is sterk autobiografisch en in feite komt de essentie van al haar verhalen – waar komen Munro’s vrouwen vandaan en waar gaan ze naartoe- in dit verhaal samen.
Alice Munro is geen feministische schrijfster pur sang. Haar vrouwen zoeken naar vrijheid, maar die gaat vaak ten koste van veel geluk. Ook lijken de vrouwen niet altijd volledig bewust te zijn van de gevolgen van hun daden. Het resultaat is boeiende literatuur, die langs de ziel schuurt en schaaft.
Auteur: Alice Munro
Vertalers: Kathleen Rutten, Pleuke Boyce
Uitgeverij: De Geus
NUR: 304
ISBN: 9789044539639
Prijs: € 22,99
Publicatiedatum: 23-11-2017