Recensie ‘De bibliotheek van geheime dromen’ van Michiko Aoyama
Japanse feel good
Door Michiel van den Berg
De bibliotheek van geheime dromen is een mozaïekroman. Een mozaïekroman bestaat uit verhalen die los te lezen zijn, maar samen een breder verhaal vertellen. In De bibliotheek van geheime dromen gaat het om vijf verhalen over inwoners van Tokio. Zij zijn allen vastgelopen in hun leven, maar na contact met de markante bibliothecaris van het wijkcentrum krijgt hun leven een gunstige wending. Hun geheime dromen worden als het ware vervuld. Dit is het bredere verhaal van deze mozaïekroman.
Sayuri Komachi, de bibliothecaris, wordt omschreven als een reusachtige vrouw die als een berg achter haar bureau oprijst. Zij beschikt over een stem ‘die voelt alsof je door iets zachts wordt omhuld’. Zij lijkt gedachten te kunnen lezen. Gehoord welk soort boek wordt gezocht, geeft zij tips. Bij die tips zit altijd een boek dat geen verband houdt met de zoekvraag, maar uiteindelijk toch goed van pas komt. De raadselachtige vrouw, van wie we verder weinig te weten komen, is voortdurend aan het handwerken. Prikkend met een pinnetje in een bol vilt maakt zij allerlei figuren die zij als bonus meegeeft.
Zo gaat het derde verhaal over een veertigjarige vrouw die sinds de geboorte van haar dochter door haar werkgever niet meer geschikt wordt geacht om als tijdschrijftredactrice te werken en is overgeplaatst naar het archief. Haar man maakt wel carrière en is veel op reis. Ze voelt zich verstikt in het zorgen voor haar kind en de weinig uitdagende baan. Op zoek naar een prentenboek voor haar dochter geeft Sayuri Komachi haar het boek De poort van de maan mee en een vilten aardbol. Dit boek maakt onderscheid tussen het mannelijk denken als de zon en het vrouwelijke voelen als de maan. Deze zienswijze helpt de ik-persoon in beweging te komen en aan het slot van het verhaal werkt ze voor een literaire uitgeverij waar het meebrengen van kinderen geen probleem is.
Elk van de verhalen heeft zo’n goed einde. De schrijfster laat de tijdschriftredactrice in het derde verhaal hierover denken: ‘Ik wilde boeken de wereld in helpen die je een beetje zin in de dag van morgen gaven, die je dingen lieten ontdekken van jezelf die je nog niet kende.’ En: ‘Ik wil projecten die aansluiten bij de interesse van jonge vrouwen. Pagina’s die energie geven en inspireren.’ Wel, dat energie geven en inspireren lukt goed, althans, zelfs deze mannelijke recensist van zestig jaar, voelde een warme gloed bij deze feel good verhalen waarin geen spoor van ironie, sarcasme of cynisme valt te ontdekken.
Interessant is de wijze waarop de Japanse personages in het leven staan. Waarden als beleefdheid, bescheidenheid, discipline en de behoefte om een zinvolle bijdrage te geven aan de maatschappij nemen een belangrijke plaats in. Meer dan je in Nederlandse literatuur tegenkomt. De geheime dromen zijn dan ook het tegendeel van megalomaan. Het gaat niet om beroemdheid of rijkdom, maar om uitdaging en geluk vinden in het doodnormale leven.
In Japan scoorde het boek goed. Het stond lang in de bestsellerslijst. Michiko Aoyama (1970) werkte voor een Japanse krant in Sydney en als redacteur van een tijdschrift in Tokio, voordat ze zich fulltime op het schrijven van boeken stortte en ontving meerdere literaire prijzen. Haar schrijfstijl heeft een simpele elegantie en is in prettig leesbaar Nederlands vertaald door Elbrich Fennema.
En dan nog even dit. De reusachtige bibliothecaris roept in gedachten een andere grote vrouw op, acterend in maar liefst twee mozaïekromans, geschreven door Elizabeth Strout. Namelijk die van de onvergetelijke Olive Kitteridge, een norse docente in een kustplaats in het noordoosten van de VS, zich onhandig door het leven begevend, maar desondanks iemand om zielsveel van te gaan houden.
Auteur: Michiko Aoyama
Titel: De bibliotheek van geheime dromen
Vertaling: uit het Japans door Elbrich Fennema
Uitgeverij: Meulenhoff
1e druk maart 2023
ISBN: 978 90 290 9590 7 | NUR 302
288 pagina’s