Recensie van Kookpunt van Nisrine Mbarki Ben Ayad
Een krachtige bouillon
Door Michiel van den Berg
Laat ik beginnen met het openingsverhaal Mahia. Een vrouwelijk ik-figuur denkt terug aan haar jeugd in Marokko tijdens het Broodoproer in 1981. Ze woont bij haar oma, haar ouders werken in Europa. Ze is geïntrigeerd door het huis aan de overkant van de straat met de altijd gesloten luiken. De bewoners zijn de rector van het lyceum, zijn overspelige vrouw en hun dochter Majda. Met Majda sluit ze een deal: in ruil voor een baguette met sardientjes en een broekrok laat Majda haar het huis zien als haar ouders niet thuis zijn. Ze kijken naar de reusachtige moerbeiboom in de binnentuin en gaan naar de studeerkamer van de rector. Hij houdt daar levende zijderupsen, zijn experiment, zijn speeltje. Ze voeren de rupsen met bladeren van de moerbei en denken aan metamorfose. De telefoon gaat. Er is iets ergs gebeurd met Majdja’s vader. Ze rennen naar het huis waarvan de ik-figuur weet dat de moeder van Majda en haar minnaar samenkomen. Het blijkt dat Majdja’s vader is gearresteerd bij de Broodrellen en best wel eens dood kan zijn. De oma van de verteller wordt erbij gehaald. Een helikopter landt op het dakterras van de verteller.
Nisrine Mbarki Ben Ayad (Tilburg, 1977) is een meertalige schrijver, literair vertaler en programmamaker. In 2022 debuteerde Ayad met haar dichtbundel Oeverloos. Kookpunt is haar eerste verhalenbundel.
Kookpunt is een ambitieus project: zeven met elkaar verbonden verhalen die spelen in verschillende landen op verschillende continenten, tijdens oorlogen en conflicten in het verleden, heden en de toekomst, met talrijke impliciete verwijzingen naar denkers en kunstenaars, waaronder citaten in diverse talen. Dit alles in slechts 160 pagina’s.
Dat klinkt als complex en overvol. En dat is het ook. Bij de eerste lezing van de bundel had ik het idee dat me veel ontging, dus las ik het een tweede keer. En nog steeds had ik het gevoel veel te missen. Waar het op neerkomt, is dit: soms wordt de verwachting van de lezer gelogenstraft, je kunt het boek dan teleurgesteld wegleggen of je verwachting bijstellen.
Van dichter Ester Naomi Perquin is de uitspraak: ‘Een gedicht is een soort bouillonblokje: heel erg ingedikt. Het is niet verdund met iets, zoals een roman of een verhaal kan zijn, en daarom heel intens van smaak.’ Vandaar dat de gemiddelde poëzielezer een dichtbundel anders benadert dan een verhalenbundel. Hij leest en herleest, gaat van A naar Z en springt van hot naar her, legt verbanden, vermoedt betekenissen en vult het onuitgesprokene in. En als hij denkt te zijn uitgelezen ontmoet hij een andere lezer die iets heel anders uit de dichtbundel heeft gehaald.
Kookpunt heeft dat ook, dat ingedikte van een bouillonblokje. Ayad stuurt bewust aan op het ongrijpbare. In de Verantwoording zegt Ayad dat de koloniale geschiedenis zich zelden laat vatten en inherent is verweven met degenen die ontkend zijn en degenen die haar hebben opgetekend.
‘In de tijd en ruimte tussen weten en niet-weten, daar waar opaciteit mag floreren in taal, op de grens tussen herinnering en droom, in de in-between space van werelden, grenzen en beschavingen, spelen de levens van deze personages zich af, zij die soms leven in de schaduw van het geschrevene. Het onuitsprekelijke en het onvertaalbare bevinden zich in die tussenruimte, waar het niet volledig zichtbaar zijn een bewuste keuze wordt, een vorm van bestaan, een plek waar luisteren belangrijker is dan spreken.’
Laat ik eindigen met het intieme verhaal Anba Antonius. We zitten in het centrum van Sayyida Zaynab in Syrië in 2015. Een ochtend als alle andere. De aardse Suad geniet van de levendige geluiden vanaf straat. Ze is journalist en helpt de mensen die protesteren tegen het regime van Assad. Antoon heeft besloten binnenkort het klooster in te gaan. Suad heeft altijd geweten dat hun relatie van tijdelijke aard was. Antoon suggereert haar een vrome broeder te zoeken om mee te trouwen. Ze drinken zoete thee, gebruiken een beetje hasj, bespreken wat er met de Duitse herder van Antoon moet gebeuren en bedrijven de liefde. Suad gaat even weg om wat ‘sandwichaat’ te halen. Als ze terugkomt zijn Antoon en de herder verdwenen.
Auteur: Nisrine Mbarki Ayad
Titel: Kookpunt
Uitgeverij: Pluim
1e druk: september 2025
Uitvoering: paperback
ISBN: 9789493420298
Aantal pagina’s: 160
Laat een reactie achter