Recensie Verhalen van oorlog van Theodor Holman
Een confronterende blik op de achterkant van oorlog
Carien Touwen
Voor schrijver en columnist Theodor Holman is oorlog een donkerrode draad in zijn leven. Zijn ouders en zus overleefden de jappenkampen tijdens de Tweede Wereldoorlog waardoor oorlog altijd op de achtergrond aanwezig was. Het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is voor de auteur aanleiding tot veel reflectie. In Verhalen van oorlog vinden we een groot arsenaal van korte oorlogsverhalen, impressies en beschouwingen die sinds de start van die oorlog uit zijn pen zijn gevloeid.
Holman begint het boek met dezelfde schok en verbazing die iedere Europeaan voelde toen Rusland Oekraïne binnenviel. Een nieuwe oorlog op Europese grond, niemand had dat verwacht. Terwijl hij deze nieuwe oorlog probeert te duiden, kruipen ook de verhalen van zijn ouders zijn hoofd binnen. Hij omschrijft het beeldend: ‘Taal kent zinnen die werken als een landmijn: je merkt pas hun effect als je erop trapt.’
Verhalen over en herinneringen aan zijn ouders en de schaarse informatie die hij van hen kreeg over hun oorlogsverleden worden afgewisseld met stukken waarin de auteur zich inleeft in mensen die nu de oorlog meemaken. Hij kruipt in de huid van Poetin en laat zien hoe de dictator naar de mond gepraat wordt, maar hij leeft zich ook in in soldaten aan beide kanten en wat hen mogelijk beweegt om zulke gruweldaden te plegen. Hij vraagt zich af wat schrijvers en kunstenaars in Rusland doen met deze oorlog, of ze ook mededogen voelen bij het zien van de gruwelijke beelden.
Met indringende stukjes en rake typeringen weet hij de lezer alle kanten van oorlog te laten zien en zet hij aan tot nadenken over al die verschillende mensen die er, grotendeels ongewild, in betrokken zijn geraakt en laat zien tot wat voor vreselijke dilemma’s oorlog kan leiden. Geregeld zet hij zulke prachtige doordenkers neer dat je moet stoppen met lezen, om de impact van de woorden te laten doordringen. Zoals: ‘God gaf ons vier gevoelens: lente, zomer, herfst en winter. Die stopte Hij in een pan, roerde ze door elkaar en gaf ieder mens daarvan een bord soep. Je weet nooit hoeveel zomer, herfst, winter en lente in je soep zitten.’
Of het stuk waarin hij probeert ontmenselijking te duiden: ‘In een oorlog zijn mensen dingen. Het zijn dingen die leven maar dood moeten. En kinderen zijn dan kleine dingen.’
Zulke teksten zorgden ervoor dat ik het boek regelmatig weglegde, omdat ik niet te veel in een keer wilde verwerken. Soms las ik dagelijks enkele stukken, zoals columns in een krant.
Ondanks dat oorlog de inspiratiebron voor alle stukken was, voelde deze bundel toch wat samengeraapt en ging het soms te veel van de hak op de tak, alsof je zonder filter in het hoofd van de auteur zat en alle zijsprongen ook meemaakte. De ondertitel van de bundel ‘De achterkant van de strijd in Oekraïne en Israël’ wordt zeker waargemaakt als het gaat om Oekraïne. De oorlog in Israël beslaat alleen het laatste hoofdstuk en is toegevoegd als een p.s. maar voelt minder confronterend en wat vervreemdend aan doordat Holman een kant kiest en een andere toon heeft. Toch staat er in dat hoofdstuk een indringende passage die begrijpelijk maakt hoeveel impact oorlog heeft op een mensenleven: ‘De oorlog duurde bij ons thuis tot 2000: dat was het jaar waarin mijn moeder stierf. Mijn vader was dertien jaar eerder overleden. Voor hem duurde de oorlog dus tot 1987. De bofkont.’
Weer zo’n rake zin die aanzet tot reflectie, zeker als je bedenkt hoeveel mensen er op deze aardbol een oorlog hebben meegemaakt en daardoor hun hele leven oorlogstrauma’s bij zich zullen dragen, waar ze ook (gaan) wonen. Holman heeft met Verhalen van oorlog’ een belangwekkende bundel met een breed scala aan emoties en gedachten over de verschillende kanten van oorlog neergezet. Zijn heldere en indringende stijl confronteert en zet aan tot denken.
Auteur: Theodor Holman
uitgeverij Walburg Pers B.V., Uitgeverij
Nederlands Paperback
ISBN:9789464562101
Druk 1: februari 2024
288 pagina’s
Laat een reactie achter