Recensie van de verhalenbundel ‘De vluchtelingen’ van Viet Thanh Nguyen
door Marjet Maks
Subtiele diepgang!
****
Soms begin je met lichte tegenzin aan een nieuwe verhalenbundel, omdat de eerste zinnen je niet echt het verhaal intrekken, omdat de beginzinnen rommelig door elkaar staan, of omdat er veel namen voorbij komen. Het gebeurde me bij de verhalenbundel: ‘De vluchtelingen’ van de Vietnamese Pulitzer-prijswinnaar, Viet Thanh Nguyen, (1971).
Hoe onterecht, want een alinea verder zuigt het verhaal je op. Deze schrijver weet heel subtiel een beeld te scheppen van de gevoelens van mensen die hun land moesten verlaten, – bootvluchtelingen in de jaren na de oorlog in Vietnam – en zich moesten aanpassen aan een ander thuisland. Viet Thanh Nguyen was zelf zo’n kind dat met zijn ouders in Amerika terechtkwam.
Hij beschrijft zijn personages alsof hij ze persoonlijk kent. Mensen die zich dapper staande houden en een respectvol leven verwerven in een nieuw vaderland, maar altijd blijven verlangen naar hun geboortegrond. Dat zijn genuanceerde gevoelens die hij zonder sentimentaliteit, klaagzang of wrok en zelfs soms met humor beschrijft.
Wat ik aanvankelijk als rommelig begin noteerde, blijkt een zeer effectieve en doordachte manier te zijn om de hoofdpersoon meteen een gezicht te geven in het heden. Gaandeweg leren we zijn achtergrond kennen, de familieleden, de werksituatie, de demonen en herinneringen aan het thuisland.
Het eerste verhaal, ‘De vrouw met de zwarte ogen’ begint zo: Roem kon iedereen ten deel vallen, meestal van het soort waar weldenkende mensen niet op zitten te wachten: ontvoerd worden en jarenlang gevangengehouden worden, of de vernedering van de betrokkenheid bij een seksschandaal, of iets overleven wat gewoonlijk met de dood eindigt. Een zin die je wel een paar keer moet lezen om te begrijpen wat er staat. Het verhaal gaat over een jongen die zijn overleden broer ontmoet, die vele jaren geleden verdronk tijdens hun vlucht uit het geboorteland.
‘De Minnaar’ gaat over een jonge Vietnamese vluchteling, die in de jaren zeventig bij twee homoseksuele mannen in San Francisco gaat wonen en meteen wordt geconfronteerd met een totaal ander leven.
In ‘Oorlogsjaren’ is een jongen getuige van zijn moeder die koste wat kost haar verleden wil uitbannen, maar mevrouw Hoa confronteert haar met een ander verhaal. Zo subtiel verwoordt met zinnen als: Ik had geen herinneringen aan de oorlog, maar volgens mevrouw Hoa waren anderen hem niet vergeten. Of: Zonder foto bestond mijn moeder als klein meisje nergens meer, misschien zelfs niet in haar eigen gedachten.
‘De vervanger’ gaat over een man die een levertransplantatie krijgt en door een fout te weten komt wie de donor was. Een even tragisch, als komisch verhaal over een looser.
In ‘I’d Love You to Want Me’ begint de oude professor Kahn te dementeren en spreekt zijn vrouw aan met de naam van een oude geliefde. Haar eerste verzet is begrijpelijk, tot ze inziet dat ze door het spel mee te spelen hem niet verliest.
In het verhaal ‘De Amerikanen’ is de hoofdpersoon een Amerikaan die in de oorlog precisiebommen op Vietnam heeft gegooid. Met zijn vrouw zoekt hij jaren later zijn dochter op die in Vietnam werkt en kinderen Engels leert. Vader en dochter staan haaks op elkaar. Hij dacht dat het goed was wat hij toen deed. Zijn dochter laat hem de andere kant van de geschiedenis zien, die hij moeilijk kan accepteren. Hij vlucht weg voor de realiteit, maar zijn dochter kan hem vergeven.
‘Iemand anders dan jezelf’ gaat over de relatie tussen een vader en een zoon. Thomas is in zijn jeugd gedrild en geknecht door zijn vader, die hem wilde leren voor zichzelf op te komen in dat nieuwe land. De vader gaat heel ver om zijn zoon te laten zien hoe kan krijgen wat hij hebben wil.
‘Vaderland’ is ook weer zo’n verhaal dat tamelijk rommelig begint. De verwarring zit hem vooral in de namen. Welke vader geeft zijn drie kinderen uit zijn tweede huwelijk dan ook dezelfde namen als de drie kinderen uit zijn eerste huwelijk? Als de oudste dochter, nu woonachtig in Californië, haar roots in Vietnam komt opzoeken, worden er een paar geheimen onthuld en harten gebroken. Niemand blijkt te zijn wie hij echt is.
Belangrijk zulke verhalen, die een stem geven aan vluchtelingen. Deze mensen tussen twee werelden die hun roots nooit helemaal kunnen loslaten, maar hun schouders moeten zetten onder een nieuw begin in een ander land.
Mooi, klinkt als een aanrader. De eerste zin loopt niet inderdaad, misschien een vertalersfoutje?