Recensie ‘Heterdaad’ van Johan Harstad
De grap is snel uitgewerkt
**
Door Remko Meddeler
Het is riskant, pretenderen dat je in het hoofd van een schrijver kunt kijken. Het is immers al lastig om de gedachten van normale mensen te raden. Maar toen ik las dat Johan Harstad zijn… ja wat is Heterdaad eigenlijk… bundel met ultrakorte verhalen en ultraveel eindnoten schreef tijdens het werken aan zijn opus magnum Max, Mischa & het Tet-offensief, brandde er opeens een extra lichtje in mijn brein. Ga er maar aan staan, een vuistdik boek schrijven dat al je voorgaande titels moet doen verbleken. Waarbij je voortdurend twijfelt over het verhaalverloop en steeds afwegingen moet maken over woordgebruik en zinslengte. Moet het toegankelijk zijn of literatuur? Of heeft het een niets te maken met het ander? Moet er een verrassende wending komen of houd ik vast aan het natuurlijk verloop der dingen? En dan nog de druk van de uitgever, die al volop strooide met loftuitingen en de verschijningsdatum publiceerde nog voor de eerste letter op het scherm was gezet. Ja, dan zou ik ook een projectje willen hebben dat mij zou afleiden van alle schrijfellende. Prima, goed, uitstekend. Maar om dat dan vervolgens uit te brengen…
Heterdaad bestaat uit 15 ultrakorte avonturen van detective Heterdaad, die steevast zowel feilloos als per ongeluk misdaden oplost. Deze verhalen zijn zogenaamd geschreven door Frode Brandeggen, auteur van de geflopte want onleesbare roman Konglomeratische adem (2322 bladzijden), en van soms paginalange eindnoten voorzien door zijn mogelijk enige fan Bruno Aigner. In het interpreteren van Brandeggens bedoelingen met bijvoorbeeld de openingszin ‘Buiten was de duisternis gevallen’ zit de werkelijke bedoeling én de kracht van deze bundel. Het is even wennen, maar daarna best vermakelijk om eens stil te staan bij de achtergronden van de schrijver en wat deze tijdens het schrijven zoal overwoog. Leuk om te lezen dat de mislukte Brandeggen besloot ‘Crime fiction for the gentleman who loves crime novels, but hates reading’ te schrijven. Leerzaam ook te ervaren hoe zowel de auteur als zijn notenmaker worstelen met het leven. Fijn dat laatstgenoemde de kans kreeg zijn idool de hemel in te prijzen. Helaas is deze grap snel uitgewerkt. Met hier en daar een rake sneer naar de misdaadroman[1] en de uitgeverswereld[2] redt Harstad het niet. Heterdaad is vaak voorspelbaar en flauw. Het notenapparaat is halverwege al niet meer boeiend en soms zelfs zo langdradig[3] dat afhaken loont. Waarschijnlijk heeft Harstad erg veel plezier aan het schrijven van deze rariteit beleeft en dat is winst, maar hij en de uitgever hadden er goed aan gedaan om het projectje daar te laten waar het voor bedoeld was.
[1] Brandeggen zou volgens Aigner willen aantonen dat vrijwel alle misdaadromans ‘honderden bladzijden dikker zijn dan nodig’. Dus als onze detective in hoofdstuk 2 van de roman Heterdaad en De Glimp ‘de deur opendoet en naar buiten stapt’ schrijft Aigner in de bijbehorende eindnoot: ‘Hier valt niets op aan te merken. Een duidelijke, onvervalste transportzin. Heterdaad verplaatst zich van A naar B, de auteur bezwijkt niet voor de verleiding om dat breed uit te meten.’
[2] Uitgevers zijn winstjagers, volgens Brandeggen, en dus zijn ze vooral op zoek naar verkoopbare literatuur die op weinig weerstand zal stuiten: ‘boeketreeksen, vliegveldliteratuur en huisvrouwenporno’. In Heterdaad en de brutale moordenaar laat hij derhalve in hoofdstuk 4 zijn hoofdpersoon naar de slaapkamer lopen om zijn handboeien te pakken. Volgens Aigner werd Brandeggen hiertoe geïnspireerd door het verkoopsucces van Fifty Shades of Grey. ‘In de herfst van 2012 speelde de auteur met de gedachte om erotiek en misdaad te combineren, om zo de markt beter te benutten en aan beide geslachten te appelleren’.
[3] Zo is noot 177 voorzien van talrijke sub- en sub-sub-noten en draaft Aigner bijna zeven pagina’s lang door over de ‘school van het banalisme’ waartoe de Heterdaad-verhalen zouden kunnen behoren. Da’s even leuk. Zo’n halve pagina lang, wat mij betreft.
Uitgever: Uitgeverij Podium B.V.
Auteur: Johan Harstad
Vertaald door Paula Stevens
ISBN: 9789057599361
november 2018
Paperback 240 pagina’s