Recensie ‘Eerste persoon enkelvoud’ van Haruki Murakami

Recensie ‘Eerste persoon enkelvoud’ van Haruki Murakami

Weemoedige herinneringen die aanzetten tot nadenken

Door Marjet Maks

Afgelopen week verscheen bij uitgeverij Atlas Contact de nieuwe verhalenbundel ‘Eerste persoon enkelvoud’ van de veelgelezen Japanse auteur Haruki Murakami. In acht verhalen haalt Murakami herinneringen op aan zijn jeugd. Ze zijn alle in de eerste persoon enkelvoud geschreven en voelen aan als autobiografische herinneringen, omdat hij de lezer zo natuurlijk aanspreekt met zijn vaste thematiek; eenzaamheid en melancholie van de jeugd, vervreemding die overgaat in een droomwereld. En dankzij zijn losse aansprekende stijl is er altijd die luchtige, relativerende ondertoon.

Hoe de herinneringen aan hem verschijnen verwoordt Murakami met een mooie metafoor in het eerste verhaal ‘Op een kussen van steen’.

“Toch blijven ons, als we geluk hebben, soms een paar woorden bij. In de kleine uurtjes klimmen ze naar de top van de heuvel, ze kruipen in kleine gaten in de vorm van hun lichaam, vermoorden alle tekenen van hun aanwezigheid en laten het stormtij langsrazen. Als tenslotte de ochtend aanbreekt en de hevige wind gaat liggen, laten de woorden die het hebben overleefd heimelijk hun gezicht zien.”

Samen met een collega, een eenzame jonge vrouw, brengt de ik-persoon een nacht door. Zij schrijft gedichten en stuurt hem later haar bundeltje met de titel ‘Op een kussen van steen’. 

“Of je nu afsnijdt

Of afgesneden wordt

Als een kussen van steen

Je nek aanraakt,

Dan weet je: stof wordt tot stof.”

Het zijn treurige melancholieke en wat vreemde tanka’s met verwijzingen naar de dood, Hij heeft de vrouw nadien nooit meer gezien maar die ene nacht met haar is hem altijd scherp bijgebleven.   

Muziek speelt vaak een rol in Murakami’s verhalen of is verwerkt in de titel, zoals onder andere bij zijn prachtige roman ‘Norwegian wood’ naar aanleiding van de Beatles-song. Zo ook in het verhaal ‘Crème’. Het is een verhaal met de typische Murakami melancholie van de zoekende jongeman; verlegen en wat eenzaam gaat hij in op de uitnodiging voor een pianorecital van een meisje uit zijn kindertijd. Het meisje komt niet opdagen, maar hij heeft een andere ontmoeting met een man die hem de kracht van een cirkel met meerdere middelpunten uitlegt. Het is een spirituele ervaring die hem leert over de ‘crème de la crème’ van het leven.

In ‘Charlie Parker plays Bossa Nova’ schreef de ik-persoon in zijn jeugd bij wijze van studentengrap een recensie over een niet bestaand album van Bird, Charlie Parker die de Bossa Nova speelde. Jaren later, hij is inmiddels een gevierd schrijver, komt de herinnering weer tot hem als hij in een tweedehands platenzaak in New York door de bakken met jazzmuziek bladert. Zijn oog valt op precies die elpee. Hij koopt hem niet en daar heeft hij later spijt van. Wel droomt hij heel levendig over Bird en dat maakt veel goed.

Het verhaal ‘With the Beatles’ gaat ook over een herinnering die terugkeert via een droom: “een mooi meisje liep in een schemerige schoolgang met opfladderend rokje en had de elpee ‘With the Beatles’ tegen haar borst geklemd.” Hij had haar slechts een keer gezien, maar dat beeld stond op zijn netvlies geprint. Al mijmerend over zijn ontluikende gevoelens voor meisjes keert hij in gedachten terug naar zijn eerste vriendinnetje. Hij heeft een nogal indringend gesprek met haar oudere broer die hij jaren later weer ontmoet.

In ‘De Yakult swallows gedichtenverzameling’ beschrijft hij zijn liefde voor honkbal, en zijn obsessie met de slechtst spelende club. Op de tribune gezeten schrijft hij gedichten. Dat zijn vader fan was van een andere club legt heel voorzichtig de gevoelige relatie tussen vader en zoon bloot.

In ‘Carnaval’ heeft hij naar aanleiding van een nieuwsbericht op de televisie een herinnering aan een zeer lelijke vrouw met wie hij een obsessieve liefde voor het muziekstuk ‘Carnaval’ van Schumann deelde.

Het vervreemdende verhaal ‘Bekentenissen van de shinagawa-aap’ gaat over een bijzondere ontmoeting met een oude aap die werkt in een aftandse herberg waar de ik-persoon een nacht logeert. Ze spreken over de aaps leven en zijn voorliefde voor de muziek van Bruckner. De afbeelding van het masker op de kaft verwijst naar de lelijke vrouw in dit verhaal.

Het laatste verhaal in deze intrigerende bundel is het titelverhaal: ‘Eerste persoon enkelvoud’. Het is een mijmering over wie je bent geworden. Als je een mooi pak aantrekt met een das en leren schoenen, en je doet angstvallig je best iemand te zijn, blijf je toch wie je bent. Ook al ziet de buitenwereld heel iemand anders in je, iemand die je helemaal niet wilt zijn.

Murakami’s verhalen bezitten de kracht om je te laten nadenken over het leven, wie je bent, wie iemand is of was. Hoe een herinnering je kan achtervolgen en hoe de afslagen die je in het leven hebt genomen allesbepalend zijn voor wie iemand is. Boeiende kost en voor Murakami-fans zeker geen teleurstelling.

Auteur: Haruki Murakami
Uitgever: Atlas Contact
Nederlands Paperback
ISBN:9789025468095
Druk 1: februari 2021
288 pagina’s