Recensie van ‘Een duik in een vijver in de regen’ van George Saunders
Masterclasses korte verhaal in boekvorm
Door Michiel van den Berg
Een duik in een vijver in de regen bevat de inzichten van George Saunders na twintig jaar docentschap over Russische schrijvers uit de negentiende eeuw aan de Syracuse University. In dit kloeke boek bespreekt hij korte verhalen van Tsjechov, Tolstoj, Toegenjev en Gogol. De zeven opnieuw vertaalde verhalen zijn in het boek opgenomen.
De colleges, of essays zoals Saunders ze zelf noemt, zijn een lust om te lezen. Niet alleen vanwege de vlotte, enthousiasmerende stijl, maar vooral ook vanwege de nauwgezette close reading. Deze tekstanalyse koppelt Saunders aan inzichten over zijn eigen schrijverschap en lessen voor de schrijver.
Het is alsof Saunders het vergeelde vernis van een oud schilderij schraapt. Morele vraagstukken komen bloot te liggen en de verhalen krijgen meer kleur en diepte.
Daarom is dit boek een aanrader, óók voor lezers zonder schrijfambitie. De lezer krijgt het gereedschap aangereikt om meer uit korte verhalen te halen. In dit opzicht doet het me denken aan de Nederlandse pendant, het ook al zo voortreffelijke Hoe lees ik korte verhalen? van Lidewijde Paris. Moet dat: beter leren lezen? Nee, maar het levert wel wat op. Vergelijk het met een wijncursus: kennis vergroot het genot.
Voor beginnende, wellicht ook gevorderde, schrijvers is nóg meer te halen. Al was het maar omdat de lessen van Saunders ertoe prikkelen om meteen te beginnen. Iets wat hij zeker zou toejuichen, want in zijn visie is schrijven niet iets met schema’s en een vooropgezette bedoeling of betekenis, maar begint schrijven, net als alle kunst, vanuit een intuïtieve voorkeur. Al heb je maar één zin of beeld voor ogen, dat is voldoende, stelt hij. Schrijf vandaaruit verder totdat je een kladversie hebt. Maakt niet uit als het nergens op lijkt, want nu begint het eindeloos reviseren.
“Ik kijk de tekst na, teken aan wat er veranderd moet worden en vervolgens voer ik die veranderingen door op mijn computer. Dan print ik hem uit, lees hem opnieuw, zolang ik me nog scherp voel – meestal drie of vier keer per schrijfdag.”
En zo spiegelt Saunders het schrijfproces als een laagdrempelige activiteit voor, waarbij je erop kunt vertrouwen dat na tientallen revisieronden een tekst ontstaat die alleen jij had kunnen schrijven. Dat moge zo zijn, wij weten allemaal dat naast doorzettingsvermogen goed schrijverschap ook gevoel vraagt voor zaken als ritme, structuur, causale ketens en hoe mensen denken en voelen. Aspecten die Saunders eveneens uitvoerig behandelt, maar wat minder makkelijk in de vingers zijn te krijgen.
Los daarvan, elke schrijver heeft zijn eigen opvattingen over het schrijven, zijn eigen schrijfmethode. Saunders beseft dat dondersgoed. Aan het einde van de bundel verwoordt hij dit als volgt.
“Dus als van iets in dit boek jou een licht is opgegaan, dan kwam dat niet omdat ik jou iets geleerd heb, maar omdat jij je iets herinnerde of iets herkende dat door mij als het ware werd bevestigd.”
Naast docent is Saunders (VS, 1958) ook schrijver, voornamelijk van korte verhalen. Hij won talrijke prijzen, waaronder de Man Booker Prize voor de ‘verhaalroman‘ Lincoln in de bardo.
Die schrijfstatus weerhoudt de assertieve vertalers er overigens niet van om Saunders volop aan te vullen en te corrigeren. Als Saunders meent dat bij een vertaling de tekst altijd iets van haar muzikaliteit verliest, pareren zij dat met:
“De grondwet van Vertalië, paragraaf 1,1: Poetry is what is won in translation!”
Auteur: George Saunders
Volledige titel: Een duik in een vijver in de regen; waarin vier Russen een masterclass geven over schrijven, lezen en het leven.
Vertaling: uit het Engels door Erik Bindervoet en uit het Russisch door Robbert-Jan Henkes
Uitgeverij: De Geus
Druk 1: 2021
Hardcover / ISBN 9789044545289
488 pagina’s