Recensie van ‘Een stand van de zon’ van Donal Ryan
‘Intrigerende psychologische vertellingen’
door Stef Smulders
De Ierse cultuur kent een rijke traditie van verhalenvertellers en het lijkt erop dat er nu een hele golf van jonge, veelbelovende Ierse schrijvers in opkomst is. Ik besprak hier al de verhalen van Kevin Barry en deze keer las ik een bundel van de jonge auteur Donal Ryan. Zijn roman ‘The thing about December’ die ik eerder las was voor mij een aangename verrassing maar de eenvoud van dat verhaal heeft de auteur hier ingeruild voor psychologisch gecompliceerdere vertellingen.
De stuk voor stuk vrij korte verhalen (gemiddeld 9 pagina’s lang) zijn intrigerende monologen van een ik-figuur (slechts een van de twintig verhalen is in de derde persoon geschreven). De lezer zit steeds dicht op de huid van de hoofdpersoon en komt slechts geleidelijk aan te weten wat er aan de hand is. Veel van de personages hebben een onaangename kant, wat maakt dat de bundel nogal somber van stemming is. De kracht van de verhalen ligt vooral in de onvoorspelbaarheid, die ze erg intrigerend maakt.
Het thema van de verhalen lijkt vooral de onveranderlijkheid van het lot te zijn. Je bent geboren met bepaalde karaktertrekken die je niet kunt wijzigen en er overkomen je dingen die niet te vermijden waren en die de rest van je leven determineren. Zo schopt de ik-figuur in het verhaal ’Uit een sterreloze nacht’ zonder dat hij begrijpt waarom een jong katje dood, een daad die hij niet meer ongedaan kan maken en zijn leven daarna in bepaalde mate beheerst. In ’De passie’ begint een jongen, die schuldig is aan de dood van een meisje, na zijn terugkeer uit de gevangenis een affaire met haar moeder.
De hoofdpersonen in de verhalen nemen een fatalistische houding aan ten opzichte van hen overkomt. Verzet is zinloos, vinden ze. Vaak verwijzen ze daarbij naar de onveranderlijke natuurwetten zoals de stand van de sterren, het feit dat alles naar chaos tendeert, dat energie niet vernietigt kan worden. De titel van de bundel is daar ook een voorbeeld van: wie jij bent, wat je overkomt kan beïnvloed worden door een toevallig net even afwijkende stand van de zon en ligt daarna vast: ‘Op die dagen begon de waarheid over mezelf en over bredere dingen onmiskenbaar naar me toe sluipen: dat er ongewild iets verdraaids en wreeds in me bestond; dat de wereld god noch duivel in zich of boven zich had; dat er niet over de mensheid werd geheerst of gestreden of zelfs maar gedacht door een goddelijk of laag ding maar dat we allemaal slechts ongelukken waren van de samenkomst van vlees, vlees geschapen door de samen- komst van minieme dingen, geschapen door een toevallige stand van de zon, dingen zonder rijm of reden.’
In deze verhalen is er weinig plaats voor hoop: de personages geloven niet in een instantie of opperwezen dat ze beschermt. Hopen op redding is zinloos. In de beste verhalen, zoals in het afsluitende titelverhaal, neemt Ryan ons mee in de, niet altijd aangename, diepe krochten van een menselijke ziel met haar ondoorgrondelijke beweegredenen. Een paar van de verhalen zijn een beetje te simpel, bijna sentimenteel, naar mijn smaak en in een paar andere haalt de auteur juist te veel overhoop en slaagt hij er niet in om in de zeer beperkte ruimte die hij zichzelf gunt alle eindjes aan elkaar te knopen. Maar in de meeste verhalen lokt hij je stukje bij beetje mee en is de lezing een intrigerende ervaring. Een auteur om in de gaten te houden.
Paperback met flappen, 224 blz.
Prijs: € 18,50.
ISBN: 9789492313140
Uitgeverij Koppernik