Recensie verhalenbundel ‘Meneer en mevrouw God’ van Margriet de Moor
Stijl en toon redden wisselvallige verhalenbundel
Door Michiel van den Berg
Alsof het een voorteken was, schoof de nieuwe verhalenbundel van Margriet de Moor pas na lang wachten door de brievenbus. Enigszins sceptisch woog ik het dunne boekje van de bekroonde en in twintig landen uitgegeven auteur. Zou het een gelijkelijk soortelijk gewicht hebben als de romans Eerst blauw dan grijs dan wit en De virtuoos of de verhalen in Ik droom dus? Ik besloot Meneer en mevrouw God te lezen alsof ik nog nooit iets van haar had gelezen.
Het eerste wat opvalt is de stijl. De Moor schrijft elegant, impressionistisch en beknopt. Uitbundig, als ware het een notenschrift, maakt ze gebruik van komma’s, puntjes en andere leestekens. Alleen deze titels al: Ach! Hoe? en Hij – en Nadine!
Tegelijkertijd valt de toon op. Hoe ernstig het onderwerp ook – en er komen nogal wat sterfgevallen en in de kiem gesmoorde liefdes aan bod – het behoudt altijd een zekere luchtigheid. Zoiets als: ach ja, zulke dingen gebeuren nu eenmaal, het is dieptragisch, maar daar veranderen we nou eenmaal niets aan. Neem bijvoorbeeld de eerste regels uit het openingsverhaal Joseph Hayden sterft:
“De oude musicus ligt op sterven. Het geraas dat hem intussen bereikt is schandalig. Het komt van buiten. Gebulder, ontploffingen, allemaal vlak voor zijn huis.“
Of de eerste zin uit Woferl:
“Terwijl het meisje achter in de kamer – doodgemoedereerd – doorging met sterven, was Leopold naar het raam gelopen.“
Soms, zoals in het flauwe titelverhaal, schiet het naar mijn smaak door, gaat het richting operette, verwordt het schertsen tot koketteren.
Om het veelal simpele plot draaien de verhalen niet. Het draait om het onmiddellijk landen in de personages en vanuit hun zintuigelijke en emotionele gewaarwording het verhaal meemaken. In een aantal verhalen gebeurt dat vanuit wij-perspectief. Zo smelten de jonge vertelster en haar zus in MiG samen. Uitvoerige uitleggerij vermijdt De Moor. We mogen zelf de stippen met elkaar verbinden.
Mooi verteld is Run, afgezien van de merkwaardige fout het (Haagse) Malieveld in Leiden te situeren. Een koe ontsnapt op weg naar de slacht en rent ergens in de jaren vijftig door de straten van het dorpse Rijnsburg. Uitgeraasd laat het dier zich gedwee vangen in een winkel. Het verhaal eindigt als volgt:
“Wat nog verder? Verder niets bijzonders. We zijn met haar over het paadje naar achter gegaan, heel gewoon. Koeien zijn nieuwsgierige beesten. We hielden het zwartleren masker nog niet voor haar op, of ze kwam het zelf al tegemoet en liet het toen rustig om de horens binden.”
Ach! Hoe? is een atypisch verhaal. De luchtige toon ontbreekt. Een meisje groeit op tot vrouw. Alles zit haar mee. Dan sterft haar eerste kind bij de geboorte. Einde verhaal. De vraag is: wat moeten we met dit kaarsrecht vertelde noodlotverhaal en de herhaalde, vooruitlopende vraag wat ze verkeerd heeft gedaan? Wil De Moor deze niet te beantwoorden vraag aan ons kwijt vanwege een indringend voorval in haar omgeving?
Meneer en mevrouw God bevat zestien korte verhalen. Eentje daarvan – Mooi, over Noordwijk als dorp van toeristen, projectontwikkelaars en kunstenaars – is een mini-essay. France is een portret van haar vader. Judith een reflectie op een zelfportret van Judith Leyster. De overige dertien bestaan grotendeels uit tot verhaal gemaakte jeugdherinneringen, impressies van kunstenaars en Bijbelse geschiedenissen.
Wat is het oordeel over het soortelijk gewicht? Als bundel voelt het als een samenraapsel. De verhalen krijgen in hun onderlinge betrekking geen meerwaarde. Er komt een boel drama langs, maar lang niet altijd raakt het. De ‘echte’ verhalen zijn interessanter dan de verhalen die teruggrijpen op haar jeugd. Wat De Moors werk overeind houdt zijn haar unieke en soms virtuoze stijl. Alleen daarom al is het de moeite waard deze bundel te lezen. Maar is De Moor helemaal nieuw voor je, begin dan liever met de in het begin genoemde werken.
Auteur: Margriet de Moor
Volledige titel: Meneer en mevrouw God
Uitgeverij: De Bezige Bij
Druk 1: 2022
Hardcover
ISBN 9789403182315
159 pagina’s